Ο Παπίριος και η μητέρα του, 19 αιώνας ;

Το πρωτότυπο σύμπλεγμα συμπεραίνεται ότι βρέθηκε λίγο πριν το 1623 στην περιοχή που χτιζόταν η έπαυλη Ludovisi. Το 1901 αγοράστηκε από την Ιταλική Κυβέρνηση μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της συλλογής Ludovisi και τοποθετήθηκε στο Museo Nazionale Romano (Museo delle Terme) της Ρώμης.

Για την ταυτότητα των μορφών έχουν διατυπωθεί πολλές ερμηνείες. Το σύμπλεγμα συναντάται ως “Φιλία”, “Ομόνοια”, “Αδελφικός χαιρετισμός”, “Μάρκος Αυρήλιος και Λούκιος Βέρος”, “Μερόπη και Αίπυτος”, “Ορέστης και Ηλέκτρα”, “Η Ειρήνη των Ελλήνων”, “Πηνελόπη και Τηλέμαχος”, “Φαίδρα και Ιππόλυτος”, “Νεαρός Συγκλητικός και η μητέρα του” και, από το 1704, “Ο Παπίριος και η μητέρα του”, άποψη που είναι και η επικρατέστερη. Η ερμηνεία αυτή αναφέρεται σε μια κωμική ιστορία και στον έξυπνο τρόπο με τον οποίο ο νεαρός Παπίριος, την εποχή που στη Ρώμη οι γιοι επιτρεπόταν να συνοδεύουν τον πατέρα τους στη Σύγκλητο, ικανοποίησε την περιέργεια της μητέρας του σχετικά με το τι είχε συζητηθεί, λέγοντάς της ότι η συζήτηση περιστράφηκε γύρω από το αν ήταν καλύτερο για την Πολιτεία ένας άνδρας να έχει δύο γυναίκες ή μια γυναίκα δύο άνδρες.

Το σύμπλεγμα ήταν εξαιρετικά δημοφιλές τον 17ο, 18ο και 19ο αιώνα, αλλά ως τις αρχές του 19ου αιώνα έγιναν πολύ λίγα αντίτυπα, γιατί η οικογένεια Ludovisi δεν επέτρεπε τη λήψη εκμαγείων από τη συλλογή της. Η παράσταση κόσμησε επίσης πολύτιμους λίθους, καμέες, πλακέτες και βαθυτυπίες. Την περίοδο 1816-1819 ο πρίγκιπας Luigi Boncompagni Ludovisi έκανε ορισμένα εκμαγεία σε γύψο από τα πιο δημοφιλή αρχαία γλυπτά της συλλογής του και τα δώρισε σε διάφορες προσωπικότητες, όπως στον Πρίγκιπα Αντιβασιλέα, το Μεγάλο Δούκα της Τοσκάνης, τον Metternich και τον Wilhelm von Humboldt, που με τη σειρά τους τα παραχώρησαν σε ακαδημίες τέχνης.

Το έργο που ανήκει στη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης είναι το πρώτο γλυπτό που περιήλθε στο μουσείο, με δωρεά της Αικατερίνης Ροδοκανάκη το 1911.